Systeemanalyse

De SFTox zien waar en hoe verontreinigende stoffen de ecologische waterkwaliteit beïnvloeden. De sleutelfactor Toxiciteit biedt waterbeheerders hulpmiddelen om problemen met chemische verontreinigingen te signaleren, vervolgens systematisch te onderzoeken, en tenslotte goede maatregelen te nemen. Het eindresultaat is een genuanceerd inzicht in de locaties en stofgroepen die de waterkwaliteit het meest bedreigen, samengevat in een vijfklassen-systeem. De SFTox vormt daarmee de basis voor doeltreffend handelen.

Via analyses gericht op stofstromen is vaak bekend wat de bronnen van vervuiling zijn. De volgende stap die regelmatig wordt genomen is het zoeken naar (technische) oplossingen om de uitstoot van een stof te verminderen. Echter kan er ook voor een andere route gekozen worden: het onderzoeken van de achterliggende redenen wáárom vervuild wordt. Want er zijn wellicht ook maatregelen mogelijk die vervuiling voorkomen.

Om preventieve maatregelen in te kunnen zetten, is het van belang in kaart te brengen welke actoren betrokken zijn in een stofstroom. Actoren kunnen groepen mensen, instellingen of organisaties zijn. Denk bijvoorbeeld aan fabrieken, boeren, burgers en waterschappen. Dit in kaart brengen van een stofstroom kun je doen aan de hand van een systeemanalyse.

Systeemanalyse
Om inzichtelijk te maken welke actoren invloed uitoefenen op de vervuiling, kun je een systeemanalyse uitvoeren. In een systeemanalyse breng je systematisch in kaart hoe actoren elkaars gedrag beïnvloeden. Je kijkt niet alleen naar wie het water vervuilt, maar ook op welke manier de vervuiler afhankelijk is en beïnvloed wordt door anderen in het systeem. Neem bijvoorbeeld een consument die een plastic flesje in de sloot gooit: deze kan dat doen omdat hij/zij de mogelijkheid heeft gehad een plastic flesje te kopen. Het redeneren vanuit wederzijdse afhankelijkheden en beïnvloedingen zorgt ervoor dat je breder kijkt dan alleen de bron van vervuiling. Het brengt ook de mensen die de vervuilers beïnvloeden in beeld, en de manier waarop deze actoren de vervuilers beïnvloeden. Deze beïnvloeding kan zowel bewust als onbewust plaatsvinden.

Ook de context heeft invloed op het gedrag van de actoren. Zo kan de context bijvoorbeeld gedrag sturen via beloningen en straffen. Denk daarbij aan subsidies of juist boetes. Inzichten in onder andere het type actor, de vormgeving van de context en het soort gedrag kunnen helpen om interventies te bedenken om ongewenst gedrag te veranderen in gewenst gedrag.

Waarom een systeemanalyse uitvoeren?
Het krijgen van inzicht in de afhankelijkheden en de redenen van iedereen in een systeem om te doen wat hij doet, maakt het mogelijk het probleem in stukken op te hakken. Door het ophakken van het probleem krijg je inzicht in waar in het systeem de meest effectieve (gedrags)interventie kan plaatsvinden. Op zijn beurt kan een gedragsinterventie er weer voor zorgen dat vervuilen niet langer het meest aantrekkelijke gedrag is.

Daarnaast stap je door het systematisch in kaart brengen af van je intuïtieve ideeën, wat kan leiden tot nieuwe oplossingsrichtingen. Het geeft je een helder overzicht van alle gedragingen in het systeem, wat ons bij de volgende stap brengt: waar zitten de probleemgedragingen.

Exit fullscreen