Gedragsanalyse
De eerder aan bod gekomen systeemanalyse heeft je gebracht tot een overzicht van alle (probleem)gedragingen in het systeem en de bijbehorende actoren. Maar op welke van deze gedragingen ga je je gedragsinterventie richten? Oftewel, hoe bepaal je de meest effectieve aanknopingspunten voor gedragsverandering?
Om te bepalen of een probleemgedraging ook daadwerkelijk een aanknopingspunt biedt voor gedragsverandering, is het van belang om dieper in te gaan op wie het gedrag vertoont, waarom dit gedrag wordt vertoont en welk gedrag wél wenselijk is voor de desbetreffende doelgroep. Om dit te achterhalen kun je een gedragsanalyse uitvoeren. Met een gedragsanalyse analyseer je de onderliggende factoren die een rol spelen bij het ongewenste en gewenste gedrag. Dit helpt je bij het verder identificeren van kansrijke doelgroepen en de mogelijkheden die ze hebben om hun gedrag te veranderen.
Een gedragsanalyse wordt uitgevoerd om in beeld te brengen hoe het gedrag ontstaat en veranderd kan worden, en omvat drie belangrijke aspecten:
- Als eerste is een expliciete omschrijving van de doelgroep nodig.
- Een tweede stap is om het huidige gedrag dat veranderd dient te worden expliciet te omschrijven.
- Vervolgens is een beschrijving van het doelgedrag, ofwel het gedrag dat gewenst is, nodig.
Hieronder leggen we uit wat deze drie aspecten inhouden.
Omschrijving doelgroep
Wie is de kansrijke doelgroep met een mogelijkheid tot gedragsverandering? Belangrijk is dat je de doelgroep specifiek maakt. Een voorbeeld van een te brede doelgroep is: boeren in gemeente A. Een specifieke doelgroep zou zijn: boeren in gemeente A die binnen een straal van 1 kilometer van rivier B wonen en gewasbestrijdingsmiddel C gebruiken.
Omschrijving huidige gedrag
Wat is het huidige gedrag en wat beweegt de doelgroep om het huidige gedrag te vertonen? Beschrijf allereerst wat precies het huidige ongewenste gedrag is en wanneer en waar dit gedrag vertoond wordt. Is het bijvoorbeeld enkel op een specifiek moment? Beschrijf vervolgens waarom de doelgroep dit - voor hen meest aantrekkelijke - gedrag vertoont; oftewel, wat zijn hun drijfveren. Van sommige drijfveren is een doelgroep zich bewust, van andere juist niet.
Antwoord op deze vragen kun je verzamelen op basis van literatuur en eigen onderzoek, bijvoorbeeld via gesprekken met of observatie van de betrokken actoren. Meer informatie over de vragen die hierbij gesteld kunnen worden is te vinden in beschikbare tools.
Omschrijving doelgedrag
Nadat je concreet hebt gemaakt wie je doelgroep is en welk gedrag zij met welke reden vertonen, bepaal je wat het doelgedrag is. Doelgedrag staat gelijk aan het gewenste gedrag: wat wil je dat je doelgroep wél doet. Ook hier is het belangrijk het doelgedrag zo specifiek mogelijk te beschrijven. Dit kun je doen door het formuleren van een handelingsperspectief: wie moet wat doen, op welk moment en met wie? Een voorbeeld van een nog onvolledige beschrijving van het doelgedrag is: ‘bewustzijn vergroten over waterkwaliteit’ (beleidsdoel). Het doelgedrag - inclusief handelingsperspectief - zou zijn: ‘Mensen voeren eenden geen brood maar sla, als ze met hun kinderen de eenden gaan voeren.’ Wanneer je handelingsopties heb gespecificeerd en deze aansluiten bij de drijfveren van de doelgroep, heb je de kern voor het effectief opzetten van een gedragsinterventie gevormd.
Een gedragsanalyse vormt dus de basis voor het ontwikkelen van gedragsinterventies. Voor gedragsinterventie geldt nooit ‘one size fits all’. Een analyse van doelgroep, doelgedrag en drijfveren zijn daarom de basis voor een gerichte aanpak. Meer informatie over het ontwikkelen van een interventie komt later aan bod in Doelrealisatie. Maar voordat er over kan worden gegaan op een gedragsinterventie, is het belangrijk te bepalen welke doelgroep en doelgedraging de grootste kans van slagen biedt. Daarover lees je meer in het volgende hoofdstuk: Effectieve handelingsperspectieven.
Exit fullscreen